Verandering is het kenmerk van deze tijd. ‘De tijden veranderen en wij met hen,’ sprak keizer Lotharius in de 12e eeuw en Bob Dylan zong nog steeds dat ‘The times they are a-chingin’ nog in de jaren ’60. Verandering is er altijd. Maar soms is er meer aan de hand dat het weer tijd voor verandering is. Soms verandert het tijdperk zelf.
Bijvoorbeeld toen het Romeinse Rijk uit elkaar viel in de 5e eeuw, of toen het vroege kapitalisme momentum kreeg in de 16e eeuw. Dan gaat alles op de schop: sociale structuren, politiek, economie, godsdienst, taal. In zo’n tijd leven wij: niet een tijd van verandering, maar een verandering van tijdperk, zoals Jan Rotmans niet moe wordt uit te dragen. ‘Nederland kantelt,’ is zijn stelling.
Ook mensen als Herman Wijffels of Wim van Dinten hameren op hetzelfde aambeeld. Van Dinten analyseert hoe de basisoriëntaties van de westerse cultuur fundamenteel verschuiven. Wanneer de wereld verandert, kan de kerk zich daaraan niet onttrekken. Secularisatie, leegloop en interne verwarring van kerken en geloofsgemeenschappen zijn daarvan enkel de symptomen. We zullen verder moeten graven dan dat om greep te krijgen op onze situatie.
En dat heeft de kerk in de loop der eeuwen vaker moeten doen. Na de Romeinse tijd ontstond de Keltische kerk, kwam Rome op als spiritueel centrum en groeide de kerk van de middeleeuwen. In de 16e eeuw brachten reformatie en contra-reformatie op hun eigen wijzen opnieuw fundamentele vernieuwing. En in de 21e eeuw zijn wij kennelijk weer aan de beurt. Geen reden tot wanhoop, maar juist een aansporing om ‘out of the box’ onszelf opnieuw uit te vinden. Wat houdt ons tegen?
