De werkelijkheid zoals George Orwell die voorspiegelde in zijn boek 1984 is in onze tijd akelig herkenbaar en bijna gemeengoed geworden. Maar in 1948 kon hij nog niet voorzien welke enorme technische mogelijkheden er in 2015 beschikbaar zouden zijn. Het is een stuk erger geworden dan hij durfde dromen, zelfs in niet-totalitaire staten. Alleen wat betreft de newspeak was Orwell angstwekkend accuraat. Dat is vandaag routine geworden voor bijna alle politici en managers. Alleen noemen we het nu ‘framing’. Bijvoorbeeld: de logische vraag ‘Wat kan en wat mag?’ wordt door overheden consequent omgebogen naar ‘Wat vinden wij nodig en hoe regelen we dat?’
Nee, we hebben inmiddels Big Brother rechts ingehaald (en links werkte braaf mee).
Vlak voor kerst stuurde het kabinet het wetsvoorstel Computercriminaliteit III met de Toelichting naar de Tweede Kamer. Daar werd al ruim twee jaar op gebroed en op de concepten kwam steevast forse kritiek. Niet alleen van privacy-beschermers of activisten, maar minstens zo sterk van de grote jongens uit de IT-industrie. Het enige wat nu gesneuveld lijkt, is het voorstel om burgers te kunnen verplichten hun encryptie-sleutels op verzoek in te leveren bij de politie.
Het gaat allemaal onder het mom van bestrijding van computercriminilateit. Maar dat is een erg ruim begrip. Het reikt in feite van een keer illegaal downloaden tot aan identiteitsdiefstal of de activiteiten van een terroristisch netwerk. En de politie krijgt zeer vergaande bevoegdheden. Als er maar een verdenking is, mogen computers, netwerken, smartphones en alles wat aan het internet hangt gehackt worden. Data mogen naar keuze gekopieerd, verwijderd of versleuteld worden. De camera en microfoon van laptops of telefoons mogen naar believen gebruikt worden voor afluisteren. Veiligheidslekken in software mogen uitgebuit worden zonder die lekken openbaar te maken, zodat de fabrikant zijn software beter zou kunnen beveiligen. En het kan allemaal net zo stiekem als de AIVD en MIVD al sinds 2002 mogen. Klap op de vuurpijl: het mag zelfs buiten de vaderlandse grenzen.
Weliswaar worden er voorwaarden gesteld: het moet gaan om serieuze verdenking van ernstige misdrijven en de rechter moet toestemming geven. Maar we hebben al een recent verleden gezien waarin grenzen stelselmatig werden opgezocht en vrolijk overschreden door zowel justitie als politie. ‘Effe een Teeven-tje doen,’ zeg maar. Maar dat is dringend noodzakelijk met het oog op de rechtsorde en de nationale veiligheid, roept het kabinet. Merkwaardig, want die ruime bevoegdheden die veiligheidsdiensten al hebben gekregen sinds 9/11, hebben de zware terroristische aanslagen sindsdien niet kunnen voorkomen. Ook al waren de daders vaak al lang en breed in beeld. Zo ook in Parijs afgelopen november.
Een ander argument dat wordt aangevoerd voor deze wet is, dat de politie niet genoeg middelen heeft om effectief te kunnen opsporen. Dat klopt ook wel, maar de reden daarvan is een hele andere. De politie moet al jaren bezuinigen op ICT en werkt met hopeloos verouderde hardware. Uitbreiding van bevoegdheden zou die ellende enkel vergroten, want hoe kun je nu bijvoorbeeld encryptie kraken met hardware van twee of drie generaties geleden?
Een nog kwalijker punt is dat deze uitbreiding van bevoegdheden ons wordt verkocht onder het mom van veiligheid en misdaadbestrijding, maar dat ze tevens een zee aan mogelijkheden biedt om die middelen, wanneer ze er eenmaal zijn, ook voor andere doeleinden te gebruiken. Wat dat betreft is de overheid altijd consistent betrouwbaar gebleken.
Als je burgers mag afluisteren en bespioneren vanwege een verdenking van jihadisme, waarom dan niet ook – ‘preventief!’ – alle alleenstaande mannen volgen op hun gebruik van seksdiensten? Stel dat je er zo een pedoseksueel uitvist, mooi toch? Jammer voor al die anderen, maar ja, het mag wat kosten. Voor de goede orde: ik ben geen fan van al die pornosites en ik zie pedoseksualiteit als een zeer ongezonde afwijking. Maar de persoonlijke integriteit wordt zo flink ondermijnd en de samenleving wordt gebaseerd op systematische achterdocht. Willen we dat?
Over dat nieuwe wetsvoorstel lijkt zelfs het AD zich inmiddels zorgen te maken. Nou, dan zoeken we geen spijkers op laag water, toch? Laten we hopen dat de Eerste Kamer opnieuw wijzer is dan de Tweede, zodat dit wetsvoorstel sneuvelt.
UPDATE – Inmiddels is de Tweede Kamer uitvoerig en deskundig geadviseerd over de fundamentele bezwaren tegen de wet. Benieuwd of ze het echt gehoord hebben.