Nu Brexit gestalte begint te krijgen worden de Schotten wakker. Tweederde van hen stemde tegen het verlaten van de EU, maar desondanks staat dat nu toch te gebeuren. Welke opties hebben ze nog? Daags na de Brexit-stem kondigde de Schotse (deel)regering al aan af te koersen op een nieuw referendum over Schotse onafhankelijkheid. Zodat de Schotten daar alsnog in meerderheid ‘Aye’ tegen kunnen zeggen. Of dat inderdaad zo zal uitpakken is uiteraard nog de vraag.
Is deze Schotse reactie een uiting van behoudzucht of eng nationalisme? Is het populisme? Ik denk echt van niet. Als Schotland inderdaad onafhankelijk zou worden, en bovendien lid van de EU blijft, komen alle kaarten zozeer anders te liggen, dat niemand met enige zekerheid de toekomst kan voorspellen. Wat overigens ook geldt voor een toekomst binnen een post-Brexit UK. Maar wat mij in het ‘Aye’-kamp vooral aanspreekt is de bevlogenheid waarmee men zelf de eigen toekomst wil inrichten. For better or worse.
Zondag 23 oktober 2016 zond Nieuwsuur een documentaire uit over dat gewenste nieuwe referendum. Kijk het terug op Uitzendingzendinggemist.nl (vanaf 17:50). Gelukkig liepen de makers niet in de oude val van het belachelijk maken van een veronderstelde Schotse achterlijkheid (overigens een oude Engelse ondeugd). Wat mij bijzonder aansprak was de sterke positieve motivatie van de voorstanders van onafhankelijkheid. Geen populisme, geen dagdromen, maar oprecht en doelbewust leven vanuit een droom. En altijd gaat het over de mensen in Schotland, niet over een national(istisch)e abstractie.
Dat is nog eens wat anders dan de kale managerspraat en het populisme die de Nederlandse politiek lijken te beheersen. Wij moeten het doen met een premier die stug volhoudt geen visie te willen hebben (maar ondertussen overal een keiharde neoliberale visie doordrukt). Vergelijk dat nu eens met de combinatie van politieke nuchterheid en bevlogenheid die de Schotse eerste minister, Nicola Sturgeon, ten toon spreidt. Natuurlijk heeft zij geen blauwdruk van hoe een onafhankelijk Schotland eruit moet zien. Maar zij leidt de mensen daarnaartoe op een wijze die zoveel mogelijk Schotten mee wil krijgen. Kijk, dát is nou eens visie! Lees het na in The Guardian (een Engelse kwaliteitskrant) en hoor ook eens hoe in Schotland een eerste minister spreekt ‘in the best interest of all Scottish people’ zonder dat je meteen denkt dat je een oor wordt aangenaaid.
Of die onafhankelijkheid er komt is natuurlijk nog helemaal de vraag, maar de dag dat het officieel zo ver zou zijn, ben ik te vinden in Edinburgh of Glasgow. Met een grote Schotse vlag – en een kleine rood-wit-blauwe button.